İlişkiler, çocukluk deneyimlerimize derinlemesine kök salmış karmaşık ve dinamik etkileşimlerdir. Bu olguyu açıklayan anahtar bir kavram, bağlanma stilleri teorisidir.
Bağlanma Teorisi Nedir?
1950'li yıllarda John Bowlby tarafından geliştirilen bağlanma teorisi, çocukluk deneyimlerinin yetişkinlikte ilişkilerimizi kurma ve sürdürme biçimimizi nasıl etkilediğini tanımlar. Bowlby, çocukların, bir odada yabancılarla bırakıldığında annelerinden kısa süreli ayrılığa nasıl tepki verdiklerini gözlemlemiş ve bu tepkilere göre bağlanma stillerini sınıflandırmıştır.
Bağlanma Stilleri Nelerdir?
Bağlanma teorisine göre, bağlanma stillerimiz (öğrenilmiş davranış kalıplarımız), romantik ilişkilerde, arkadaşlıklarda ve hatta çocuklarımızla etkileşimlerimizde nasıl davrandığımızı şekillendirir. Bu bağlanma stilleri, erken dönemdeki bakım verenlerle olan etkileşimlerimize dayalı olarak geliştirdiğimiz davranış, düşünce ve duygu kalıplarını ifade eder.
Ebeveynlerin ya da bakım verenlerin bir çocukla olan etkileşim biçimi, yetişkinlikteki bağlanma davranışları üzerinde derin etkiler bırakabilir. Örneğin, güven, sevgi ve güvenlik hissiyle dolu bir çevrede büyüyen çocuklar genellikle güvenli bir bağlanma stili geliştirir. Buna karşılık, güvensiz ya da travmatik çocukluk deneyimleri diğer bağlanma stillerinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Bağlanma Stilleri ve Özellikleri:
1) Güvenli Bağlanma Stili
Bu bağlanma tipine sahip çocukların ebeveynleri duyarlı ve tutarlı davranışlar sergiler. Çocuğa yönelik sevgi ve destek sürekli olduğundan, çocuk ebeveynlerine ihtiyaç duyduğu anda onların güvenilir bir şekilde yanında olacağını bilir. Anne, bu tür bir bağlanmada "güvenli bir liman" rolünü üstlenir.
Yabancılarla bir odada bırakıldığında bu çocuklar genellikle annelerini arar ve yokluğunda üzülür. Ancak yabancılara karşı açık ve arkadaşçılardır, teselli edilebilirler ya da oyunlarına devam etmeye ikna olabilirler. Annesi geri döndüğünde ise mutlu bir şekilde onu karşılar, yakınlık arar, ancak kısa bir süre sonra odadaki keşiflerine devam eder.
Güvenli bağlanma stiline sahip çocuklar, ileriki yaşlarda sosyal olarak daha açık ve başkalarıyla etkileşimde daha yetkindir. Daha yüksek bir özgüven, özdenetim ve düşük davranışsal sorun riski taşırlar.
2) Kaygılı/Güvensiz Kaçınmacı Bağlanma Stili
Bu bağlanma tipine sahip çocuklar, bakım verenlerinin sürekli olarak erişilebilir olmayabileceğini öğrenir. Genellikle ebeveynleri tarafından reddedilmişlerdir ve sevgi ile destek beklentisi geliştiremezler. Sürekli reddedilme beklentisi, bu çocuklar için tehditkâr ve stresli bir durum yaratır, bu yüzden ilişkilerden kaçınmayı öğrenirler.
Yabancılarla bir odada bırakıldıklarında annelerinin gidişine kayıtsız görünebilir, oyunlarına devam eder ve keşif yaparlar. Ancak yapılan araştırmalar, stres hormonu seviyelerinin güvenli bağlanma stiline sahip çocuklara göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. Anneleri geri döndüğünde ise ona karşı kayıtsız davranabilir ya da yabancı bir kişiye yakınlık gösterebilirler.
3) Kaygılı/Güvensiz Kararsız (Ambivalent) Bağlanma Stili
Bu bağlanma tarzı, genellikle bakım verenlerin tutarsız davranışları sonucunda gelişir. Çocuğun ihtiyaçlarına bazen yanıt verilirken, bazen bu ihtiyaçlar görmezden gelinir. Bu tutarsızlık, çocuğun bakım verenin gelecekte nasıl tepki vereceğinden emin olamamasına yol açar.
Bu bağlanma stiline sahip yetişkinler, ilişkilerde terk edilme korkusu yaşar ve partnerlerinin kendilerini gerçekten sevip sevmediği konusunda sürekli bir endişe taşır. Bu da aşırı onay ihtiyacı ve yapışkan bir davranış sergilemelerine neden olabilir.
4) Dağınık (Desorganize) Bağlanma Stili Dağınık bağlanma stili, bir çocuğun güvenliğinden sorumlu olan bakım verenlerin aynı zamanda korku kaynağı haline gelmesi durumunda gelişir. Bu bağlanma stiline sahip yetişkinler, güven sorunları yaşar ve kendilerine ya da başkalarına güvenmekte zorlanır.
Ebeveynlerin tutarsız ya da travmatik davranışları, çocuğun güvenli bir ilişki geliştirmesini engeller. Çocuk, bakım verenine yakınlık ararken aynı zamanda ondan korkar ve uzak durmaya çalışır.
Sonuç: Eğer kendinizi güvenli olmayan bir bağlanma kategorisinde buluyorsanız, yine de kendinizi geliştirebilir ve güvenli bir bağlanma stiline uyum sağlayabilirsiniz. Bir psikoterapist, kendinizi güçlendirmenize ve içsel dayanıklılığınızı artırmanıza yardımcı olabilir.
