Fobiler Vardır?
Fobiler üç ana kategoriye ayrılabilir:
Agorafobi
Özgül (Spesifik) Fobi
Sosyal Fobi
Agorafobi, geniş ve halka açık alanlarda veya kalabalık ortamlarda bulunmaktan korkma durumudur. Buradaki temel korku, kişinin bu ortamdan kaçamaması ve güvenli bir geri çekilme alanı bulamamasıdır.
Özgül fobiler, belirli nesnelerden veya özel durumlardan korkma durumudur. İnsanlar, hemen hemen her nesne veya durum karşısında bir fobi geliştirebilirler. Örneğin, örümcekler veya köpekler gibi hayvanlarla temas kurmaktan, dişçiye gitmekten, iğne yaptırmaktan, kusmaktan, kızarmaktan veya bedensel deformasyondan korkma gibi farklı özgül fobiler olabilir.
Sosyal fobi, sosyal ortamlarda ilgi odağı olmaktan aşırı korkma durumudur. Sosyal fobi, diğer hastalıklardan bağımsız olarak başlı başına bir rahatsızlık olarak kabul edilir. Sosyal fobisi olan kişiler, başkaları tarafından reddedilmekten, beklentileri karşılayamamaktan ve rezil olmaktan korkarlar.
Sosyal fobiye sahip olup olmadığınızı anlamak için bir öz değerlendirme testi yapabilirsiniz.
Mümkün olan fobi türlerinin sayısı oldukça fazladır. Aşağıda en yaygın görülen on fobi kısaca tanıtılmış ve açıklanmıştır:
En Yaygın 10 Fobi
Agorafobi (Kalabalık ve açık alan korkusu)
Klaustrofobi (Kapalı alan korkusu)
Sosyal Fobi (Sosyal ortamlarda dikkat çekme korkusu)
Akrofobi (Yükseklik korkusu)
Aviatofobi (Uçak korkusu)
Araknofobi (Örümcek korkusu)
Dentofobi (Dişçi korkusu)
Emetofobi (Kusma korkusu)
Dismorfofobi (Beden algı bozukluğu)
Hipokondri (Hastalık korkusu)
Agorafobi
Agorafobi genellikle "açık alan korkusu" veya "meydan korkusu" olarak bilinir. Ancak bu tanımlar yanıltıcıdır, çünkü agorafobisi olan bireyler dar ve küçük alanlardan değil, geniş ve halka açık yerlerden korkarlar.
Bu fobide en büyük korku, zor bir durumda kaçamamak veya güvenli bir geri çekilme alanı bulamamaktır. Agorafobisi olan kişiler, kontrolü kaybetmekten ve toplum içinde dikkat çekici bir şekilde davranmaktan korkarlar. Örneğin, bayılma, yüz kızarması, tuvalete gitme zorunluluğu veya başkalarının önünde küçük düşme endişesi gibi korkular yaşanabilir.
Agorafobi genellikle panik ataklar sonucunda ortaya çıkar. Panik ataklar aniden meydana gelir ve kişi kendini güvende hissedebileceği bir alan bulamaz. Bu nedenle, agorafobisi olan kişiler genellikle belirli yerlerden veya durumlardan kaçınmaya çalışırlar.
Klaustrofobi
Klaustrofobi, dar veya kapalı alanlardan korkma durumudur. Bu korku, asansörler, kalabalık trenler, uçaklar, soyunma kabinleri, bodrum katları veya küçük odalar gibi alanlarda ortaya çıkabilir.
Bu fobiye sahip bireyler, kendilerini kapana kısılmış hisseder ve kaçamayacaklarını veya boğulacaklarını düşünebilirler. Bu korku nedeniyle, kişi kaçınma davranışları geliştirebilir. Örneğin, yüksek bir binada asansör kullanmak yerine merdivenleri tercih etmek veya toplu taşıma araçlarını kullanmamak gibi davranışlar sergileyebilirler.
Sosyal Fobi
Sosyal fobi (sosyal anksiyete bozukluğu), kişinin sosyal ortamlarda dikkat çekmekten ve olumsuz değerlendirilmekten aşırı korkması durumudur. Sosyal fobi genellikle düşük özsaygı ve yetersizlik duyguları ile ilişkilidir. Yani kişi, sosyal durumları başarılı bir şekilde yönetebileceğine inanmaz.
Sosyal fobi birçok farklı durumu kapsayabilir. Sosyal fobisi olan kişiler genellikle aşağıdaki durumlardan korkarlar:
Topluluk önünde konuşma
İlgi odağı olma
Eleştirilme
Başkalarıyla yakın temas kurma
Sınavlara girme
Karşı cinsten biriyle iletişim kurma
Bu tür durumlarla karşılaşıldığında, genellikle kalp çarpıntısı, terleme, kızarma, mide bulantısı, sık idrara çıkma gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler fark edildikçe kaygı daha da artar ve kişi bir "kaygı döngüsüne" girer.
Sosyal fobiye sahip bireyler genellikle bu tür durumlardan kaçınmaya çalışır. Ancak bu kaçınma davranışları zamanla "kaygıdan korkma" durumuna neden olur ve kişinin sosyal yaşamını daha da kısıtlar.
Sosyal fobi, bağımsız bir hastalık olabileceği gibi, depresyon gibi başka bir rahatsızlığın belirtisi olarak da ortaya çıkabilir.
Akrofobi
Akrofobi, halk arasında "yükseklik korkusu" olarak bilinir. Yüksek yerlerde bulunmaya veya aşağıya bakmaya karşı aşırı ve sürekli bir korku hissedilir.
Belirli bir seviyeye kadar yükseklikten çekinmek doğaldır ve hayatta kalma içgüdüsünün bir parçasıdır. Ancak akrofobisi olan bireylerde bu korku çok daha şiddetlidir. Yüksekten aşağıya baktıklarında kontrolü kaybedeceklerinden ve düşeceklerinden korkarlar. Yüksek binalara, köprülere veya seyir teraslarına çıkmak onlar için büyük bir sorun olabilir. Bu korkunun şiddeti kişiden kişiye değişebilir ve bazılarında sadece rahatsızlık yaratırken, bazılarında tamamen hareket edememe durumuna yol açabilir.
Aviatofobi (Uçak Korkusu)
Aviatofobi, yani uçak korkusu, yaygın görülen bir fobidir. Uçak yolculuğu, istatistiksel olarak en güvenli ulaşım yöntemlerinden biri olmasına rağmen, birçok insan uçak korkusu yaşar.
Kimi insanlar için yalnızca uçak seyahati fikri bile panik yaratabilir. En büyük korku genellikle uçağın düşme ihtimaliyle ilgilidir. Bunun yanında, kontrolü tamamen kaybetme ve müdahale edememe hissi de uçak korkusunu tetikleyebilir.
Bazı havayolu şirketleri (örneğin Lufthansa), uçak korkusunu yenmek için özel kurslar sunmaktadır. Ancak, çoğu sağlık sigortası uçak korkusunun tedavisini karşılamamaktadır.
Araknofobi
Araknofobi, yani örümcek korkusu, en yaygın fobilerden biridir. Evrimsel olarak, bazı böceklerden ve örümceklerden korkmak hayatta kalma açısından mantıklı olabilir. Ancak modern dünyada bu korku, çoğu zaman gereksizdir.
Araknofobisi olan kişiler, örümceklerin olduğu yerlere girmemeye çalışırlar. Hatta odada bir örümcek olabileceği düşüncesi bile ciddi bir kaygı yaratabilir. Bu durumda korku, mantıksız bir hâl alarak kişinin yaşam alanını kısıtlayabilir.
Dentofobi (Dişçi Korkusu)
Dentofobi, yani diş hekimi korkusu, diş tedavilerinden aşırı derecede korkma durumudur. Bu korkuya sahip bireyler, dişçi koltuğuna oturmaktan kaçınır ve diş tedavilerini erteleyerek diş sağlıklarını riske atabilirler.
Dentofobisi olan kişiler, özellikle ağrı hissi, iğne veya diş delme gibi işlemlerden büyük korku duyarlar. Bu korku, çocuklukta yaşanan kötü bir diş tedavisi deneyiminden kaynaklanabilir veya zamanla pekişebilir.
