top of page

Primacy - Recency Etkisi

Yazarın fotoğrafı: Odette PsikolojiOdette Psikoloji



Primacy - Recency Etkisi

Primacy-Recency etkisi, algı psikolojisine ait bir fenomendir. İki bağımsız ancak birbiriyle yakından ilişkili algı fenomeninden oluşur: Primacy etkisi ve Recency etkisi.

Bu iki etkinin birleşimi, hafızamızın belirli bir sırayla sunulan bilgileri nasıl işlediğini ve depoladığını açıklayan psikolojik bir süreci tanımlar. Buna göre, bir dizinin başında ve sonunda olan şeyleri en iyi şekilde hatırlarız. Bu nedenle Primacy-Recency etkisi genellikle sıra etkisi veya pozisyon etkisi olarak da adlandırılır.

Primacy Etkisi – İlk İzlenim Önemlidir

Bir dizi, liste veya toplantının ilk izlenimleri genellikle hafızamızı öyle güçlü bir şekilde etkiler ki, algımız üzerinde orantısız bir etki yaratır ve onu çarpıtır. Bu etki yalnızca bilgilere değil, aynı zamanda durumlara ve izlenimlere de uygulanabilir. Primacy etkisi, ilk izlenimin hafızamızda en kalıcı olan olduğunu ve genel izlenimi belirlediğini ifade eder. Genel değerlendirme, izlenime bağlı olarak olumlu veya olumsuz şekilde çarpıtılabilir.

Primacy etkisi, Alman psikolog Hermann Ebbinghaus'un araştırmalarına dayanmaktadır. Ebbinghaus, insanların bir listenin ilk öğelerini daha iyi hatırlayabildiklerini keşfetti. Daha sonra bu etki, Polonya asıllı Amerikalı psikolog Solomon Asch tarafından geliştirilmiştir. Asch, bir kişi hakkındaki erken bilgilerin ya da ilk izlenimin genel izlenim açısından belirleyici olduğunu göstermiştir.

Primacy Etkisine Tipik Örnekler

Örnek 1:

Primacy etkisine tipik bir örnek iş görüşmeleridir. İlk izlenim genellikle en önemli olanıdır. Şöyle bir senaryo düşünelim:

Aday X, görüşmeye olumlu bir görünüm, açık bir duruş ve samimi bir tavırla gelir. Kendine güvenlidir ve tüm görüşmecilerle iyi anlaşıyor gibi görünür. Ancak, konuşmanın ilerleyen kısımlarında, bazı yetkinliklerinin ve becerilerinin pozisyona tam olarak uygun olmadığı ortaya çıkar. Yine de, olumlu bir ilk izlenim bıraktığı için işe alınır.

Aday Y ise biraz utangaçtır, duruşu dik değildir, insan kaynakları uzmanlarının gözlerine bakmaz ve sorulara kaçamak ve belirsiz cevaplar verir. Ancak, konuşmanın ortalarına doğru açılır ve niteliklerini anlatmaya başlar. Aday Y, aday X'ten daha iyi ve uygun niteliklere sahip olmasına rağmen, olumsuz bir ilk izlenim bıraktığı için pozisyon için seçilmez.

Örnek 2:

Primacy etkisine bir diğer örnek sunumlarda sıkça görülür. Burada da ilk izlenim çok önemlidir. Bir kişi sunuma monoton ve uyku getiren bir sesle başlarsa, hemen dikkatimizi kaybederiz. Ancak, etkileyici ve retorik bir şekilde başlarsa, dinler ve sunumu olumlu değerlendiririz.

Aynı şey bilgiler için de geçerlidir. Bir sunumda önce verilen bilgiler, en çok hatırladıklarımızdır. Bu durum, sunumlarda önemli bilgileri her zaman başta ekibinize, müşterilerinize vb. aktarmanız gerektiği anlamına gelir. Recency Etkisi – Son İzlenim Akılda KalırBu hafıza fenomeni, insanların özellikle en son iletilen bilgiyi daha iyi hatırlaması ve bu bilgiyi aklında tutmasıyla ilgilidir. Recency etkisi, bir şeyin ya da bir kişinin son izleniminin hafızada özellikle güçlü bir şekilde yer ettiğini ifade eder.

 

Recency Etkisine Tipik Örnekler

Örnek 1:

Klasik bir örnek şu durumdur: Bir şirket, uzun zamandır müşterisi X ile iyi bir iş ilişkisi yürütmektedir. Ödemeler ve teslimatlar her zaman zamanında gerçekleşir. Ancak beklenmedik bir şekilde müşteri X, ödeme zorlukları yaşamaya başlar ve birçok siparişin bedelini ödeyemez. Daha kötüsü, müşterinin iletişimi oldukça kötü bir hal alır. İş ilişkisini aniden keser ve bir daha geri dönüş yapmaz. Önceden olumlu olarak değerlendirilen bu iş ilişkisi, sonradan olumsuz olarak algılanır ve değerlendirilir.

Örnek 2:

Recency etkisi, performans değerlendirmelerinde de sıkça görülür. Bu durum, çalışanların en son sergilediği performansın, daha eski performanslara kıyasla değerlendirme üzerinde daha güçlü bir etkiye sahip olabileceği anlamına gelir.

Örneğin: Çalışan X, değerlendirme öncesinde özellikle başarılı bir performans sergilemiştir ve bu son başarıları nedeniyle olumlu bir değerlendirme alır. Oysa son birkaç yıldır iş performansı genelde ortalama seviyededir.

Tersine, yıllarca iyi performans sergilemiş bir çalışan, değerlendirme öncesinde yaptığı bir hata nedeniyle, bu hatanın etkisiyle daha düşük bir değerlendirme alabilir.

ADRES:

Nisbetiye Mahallesi,

Nisbetiye Caddesi No:38A

D:20

Levent/Beşiktaş/İstanbul

+905435091790

Mail: odettepsikoloji@gmail.com

Pazartesi- Cuma: 8am - 8pm

​​Cumartesi-Pazar: 8am - 7pm

  • Whatsapp
  • Instagram

© 2023 by Odette Psikoloji.

bottom of page
WhatsApp
Phone